Bitcoin Wallet မ်ားကို ေလ့လာျခင္း

Bitcoin ဆိုတာ Online မွာ ေငြရွာၾကတဲ့လူေတြအားလံုးနီးပါးထိေတြ႔ ဆက္ဆံရတဲ့ Online Currency တစ္မ်ိဳးပါ။ Bitcoin ကိုကိုင္တြယ္သံုးစြဲရျပီဆိုတာနဲ႔ သိမ္းထားစရာ Wallet တစ္ခုလိုပါတယ္။ အခု post ေလးကလဲ bitcoin wallet ေတြအေၾကာင္း ဗဟုသုတရေအာင္ ျခံဳငံုျပီးရွင္းျပဖို႔အတြက္ရည္ရြယ္ပါတယ္။ ဆရာလုပ္ခ်င္တယ္လို႔ မထင္ၾကပါနဲ႔ ခင္ဗ်ာ။

 Bitcoin wallet အမ်ိဳးအစား အဓိကအားျဖင့္ (5) မ်ိဳးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။

အဲဒါေတြ ကေတာ့ -

      (a)   Desktop wallet  

      (b)  Mobile wallet 

        (c)   Online wallet

        (d)  Hardware wallet  

      (e)  Paper wallet  ဆိုျပီးေတာ့ျဖစ္ၾကပါတယ္။

 Desktop wallet – ဒီ wallet အမ်ိဳးအစားကို အသံုးျပဳဖို႔ အတြက္ ပထမဆံုး ကိုယ္သံုးခ်င္တဲ့ wallet အမ်ိဳးအစားရဲ႕ official website က official client software ကို ကိုယ့္ computer ေပၚမွာ download ခ်ယူရပါမယ္ ။ ျပီးရင္ေတာ့ software ကို ကိုယ့္ computer ေပၚမွာ စျပီး Run လိုက္တာနဲ႔ ကိုယ့္ computer ကိုပဲ bitcoin wallet အေနနဲ႔ အသံုးျပဳလို႔ရပါျပီ ။ Bitcoin အသြင္းအထုတ္လုပ္ဖို႔ bitcoin address ေတြ generate လုပ္ျပီးအသံုးျပဳရံုပါပဲ ။ Wallet ကို ကိုယ္တစ္ေယာက္ထဲ အသံုးျပဳႏိုင္ဖို႔အတြက္ Private Key ေတြ password ေတြခံထားျပီးေတာ့ အသံုးျပဳရပါမယ္။ မဟုတ္ရင္ကိုယ့္ computer ထဲမွာ Bitcoin stealing virus ေတြထည့္ခံလိုက္ရတာနဲ႔ ကိုယ့္ဆီမွာ စုေဆာင္းထားတဲ့ Bitcoin ကိုအလြယ္တစ္ကူ လႊဲေျပာင္းခိုးယူသြားပါလိမ့္မယ္။ Computer ကို ကိုယ့္ရဲ႕ Private wallet အျဖစ္အသံုးျပဳထားတဲ့အတြက္ အမွားအယြင္း တစ္စံုတစ္ရာ ရွိခဲ့ရင္လဲ ကိုယ္ရဲ႕ အမွားေၾကာင့္သာျဖစ္မွာပါ။ ဘာပဲေျပာေျပာ ကိုယ့္ computer ကသာ wallet ကိုခ်ိတ္ဆက္ အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ တစ္ခုတည္းေသာ Device ျဖစ္တဲ့အတြက္ ကိုယ္ပိုင္ဆိုင္ရဲ႕ bitcoin ကို လြယ္လြယ္နဲ႔ ေတာ့ ခိုးယူလို႔မရေတာ့ပါဘူး ။

Mobile Wallet –  ေရွ႕မွာေဖၚျပခဲ့တဲ့ desktop wallet ရဲ႕လိုအပ္ခ်က္တစ္ခ်ိဳ႕ကိုျပဳျပင္ ျဖည့္သြင္းျပီး ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ new generation wallet အမ်ိဳးအစားပါပဲ ။ ျမန္မာျပည္မွာ မရႏိုင္ေသးေပမယ့္ ႏိုင္ငံတစ္ခ်ိဳ႕မွာ Bitcoin နဲ႔ ေငြေပးေခ်လို႔ရတဲ့ store ဆိုင္ေတြ Coffee shop ေတြ ျပီးေတာ့ ေငြထုတ္ယူလို႔ရတဲ့ ATM စက္ေတြ စသည္ျဖင့္ ရွိၾကပါတယ္။ ဒီလိုေနရာေတြသြားလို႔ ေငြေပးေခ်တဲ့အခါမွာ desktop wallet လိုမ်ိဳး computer wallet က သံုးရတာအဆင္မေျပတဲ့ အတြက္ ၊ Mobile wallet ကိုစတင္ ဖန္တီးသံုးစြဲ ဖို႔ျဖစ္လာပါတယ္။ Mobile wallet ရဲ႕အားသာခ်က္က ကိုယ္သြားေလရာကို ဖုန္းတစ္လံုးပါရံုနဲ႔ bitcoin နဲ႔ ပါတ္သတ္တဲ့ ေငြေပးေခ်မႈမွန္သမွ်ကို အလြယ္တကူနဲ႔ အဆင္ေျပေျပလုပ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ mobile wallet ကိုအသံုးျပဳရာမွာ phone application တစ္ခုအေနနဲ႔ အသံုးျပဳရသလိုပါပဲ။ desktop wallet လိုပဲ private key ေတြ password ေတြအသံုးျပဳရပါမယ္။ Wallet ကို recovery လုပ္ႏိုင္ဖို႔အတြက္ Application စ Run တုန္းက Recovery Phrase တစ္ခ်ိဳ႕ ခ်ေပးပါလိမ့္မယ္ အဲဒါကို စာအုပ္ထဲမွာျဖစ္ျဖစ္ ၊ note pad ေလးထဲမွာျဖစ္ျဖစ္ေသေသခ်ာခ်ာ ကူးယူ ေရးမွတ္ထားရပါမယ္။ ျပီးရင္ေတာ့ bitcoin အသြင္းအထုတ္လုပ္ဖို႔ bitcoin address ေတြ generate လုပ္ျပီးသံုးရံုေပါ့ဗ်ာ။ bitcoin ေပးပို႔တဲ့ အခါမွာလဲ QR Code ေတြကို scan ဖတ္ျပီးေပးပို႔ႏိုင္တဲ့ အတြက္ Account မွားပို႔ျခင္းမွကင္းေ၀းႏိုင္ပါတယ္ ။ သူ႔ကိုသံုးခ်င္ရင္လဲ official website မွာ official client application ေတြေပးထားတာကို download ခ်ယူပါ။ တစ္ျခားေနရာကသြားဆြဲ လို႔ Fake ေတြ Clone ေတြနဲ႔တိုးသြားရင္ေတာ့ ကိုယ့္ထည့္ ထားတဲ့ bitcoin amount မ်ားမ်ားထည့္လိုက္တာနဲ႔ ခိုးထုတ္သြားႏိုင္ပါတယ္။

Online Wallet - ယေန႔ေခါတ္ မွာ online business လုပ္ငန္းေတြတြင္က်ယ္လာတာနဲ႔ အမွ် Online wallet ေတြဟာလဲတစ္ေန႔ထက္တစ္ေန႔ အသစ္အသစ္ ေတြထြက္ေပၚ လာပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ျမန္မာႏိုင္ငံလိုဖြံ႕ျဖိဳးမႈေနာက္က်ေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြအတြက္ေတာ့ bitcoin ကို online purchase system ေတြကလြဲလို႔ အသံုးခ်စရာမရွိေသးပါဘူး ။ အဲဒီအတြက္ Bitcoin wallet ေတြအေနနဲ႔လဲ ပံုသ႑ာန္အမ်ိဳးမ်ိဳးမလိုအပ္ပါဘူး ။ အဲဒါေၾကာင့္လဲ Bitcoin wallet အေနနဲ႔ Online Wallet ေတြကိုသာ တြင္တြင္ က်ယ္က်ယ္ အသံုးခ်ၾကပါတယ္ ။ Online Wallet ရဲ႕ အဓိက အားသာခ်က္ကေတာ့ ကိုယ္ဘယ္ေနရာပဲေရာက္ေရာက္ အသံုးျပဳႏိုင္တာပါပဲ ။ မိမိသံုးေနက် computer လို ဖုန္းလိုမ်ိဳး device ေတြသယ္ေဆာင္သြားစရာမလိုပါဘူး။ မိမိေရာက္ရာအရပ္က မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္း ေတြရဲ႕ computer ဒါမွမဟုတ္ Phone ကိုခဏငွားယူျပီး Internet လိုင္းျဖင့္ခ်ိတ္ဆက္လိုက္ရံုနဲ႔ ကိုယ့္ wallet ကိုအသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ သံုးျပီး ရင္ေတာ့ ကိုယ္အသံုးျပဳထားတဲ့ history ကိုေတာ့ Clear ျပန္လုပ္ဖို႕မေမ့နဲ႔ေပါ့ဗ်ာ ။ Internet ဆိုင္လိုေနရာမ်ိဳးေတြမွာေတာ့ လံုး၀မသံုးသင့္ပါဘူး။ ေနာက္ျပီးေတာ့ Online wallet ျဖစ္တဲ့အတြက္ တစ္ျခားမသမာတဲ့ Hacker ေပါက္စေတြရဲ႕ လက္တဲ့စမ္းျခင္းကိုလဲ ခံရႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအတြက္ေတာ့ security ပိုင္းကိုေသေသခ်ာခ်ာ လုပ္ထား ဖို႔ေတာ့လိုပါမယ္ ။ ဒါကေတာ့ကိုယ့္ဘက္က လုပ္ႏိုင္တဲ့ security ပိုင္းပါ။ ကိုယ္ကာကြယ္လို႔မရတဲ့ ကာကြယ္ဖို႔မျဖစ္ႏိုင္တဲ့ Online wallet မွာ Bitcoin ဆံုးရံႈးမႈ ေတြရွိပါေသးတယ္ ။ အဲဒါကဘာေၾကာင့္လဲဆိုရင္ ၊ ကိုယ့္ရဲ႕ wallet platform ေရြးခ်ယ္မႈ မွားယြင္းတာေၾကာင့္ပါ ။ ကိုယ္အသံုးျပဳတဲ့ Platform ကေတာ့ စိတ္ခ်ရတဲ့ Platform ျဖစ္ဖို႔လိုပါတယ္ ။ မဟုတ္ရင္ ေတြ႕ကရာ Platform ေပၚမွာ wallet လုပ္ျပီး Bitcoin ထည့္သြင္းတုန္းကေတာ့ အေကာင္း ၊ ထုတ္တဲ့အခါက်ေတာ့မွ ျပန္ထုတ္မရဆိုတာမ်ိဳးေတြ ျဖစ္ျပီဆိုတာနဲ႔ ဆံုးရံႈးမႈ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ။ ဘယ္ wallet ျဖစ္ျဖစ္ထည့္လို႔ရဖို႔ေတာ့မပူပါနဲ႔ ၀င္ပါတယ္ ၊ ထုတ္တဲ့ အခါမွသာ Wallet အမည္ခံ လူလိမ္ေတြေထာင္ထားတဲ့ သူခိုး wallet နဲ႔ေတြ႕ရင္ ထုတ္မရပဲခိုးယူသြားမွာပါ။ ဒါေတြကေတာ့ online wallet ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ေတြပါပဲ။ အဲဒါေၾကာင့္ Online Wallet ကိုသံုးရင္ စိတ္ခ်ရတဲ့ platform ကိုေရြးပါ။ security ကိုလဲေသေသခ်ာခ်ာျမွင့္ထားပါ။ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ႏို္င္ငံ ကလူတိုင္း နီးပါးအသံုးျပဳၾကတဲ့ wallet အမ်ိဳးအစားပါပဲ။

Hardware Wallet - ဒီ wallet ကိုဘာလို႔သံုးၾကလဲဆိုေတာ့ ၊ တစ္ခ်ိဳ႕လူေတြက Desktop wallet , phone wallet နဲ႔ Online wallet ေတြသံုးရတာ သိပ္ျပီးလံုျခံဳမႈမရွိဘူးလို႔ထင္ၾကပါတယ္။ တကယ္လဲ လံုး၀ perfect ျဖစ္မေနပါဘူး။ အဲဒီအခါမွာ သံုးစြဲသူရဲ႕ လိုအပ္ခ်က္အရ/ ေတာင္းဆိုခ်က္အရ အခုလို Hardware wallet ေတြဟာေစ်းကြက္ေပၚေရာက္လာပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ ပံုသ႑ာန္ က computer မွာ သံုးၾကတဲ့ memory stick ေလးေတြနဲ႔ ဆင္တူပါတယ္။ ကိုယ့္ရဲ႕ bitcoin ပမာဏဟာ အရမ္းမ်ားလာတဲ့အခါက်ရင္ လူေတြက ဘယ္မွာထားရတာမွ စိတ္မခ်ေတာ့ပါဘူး ။ online မွာထားရတာလဲ အေကာင့္အခိုးခံရမွာေၾကာက္ၾကတယ္ ၊ desktop wallet နဲ႔ Phone wallet က်ျပန္ေတာ့လဲ တစ္ေယာက္ေယာက္က bitcoin stealing virus ေတြထည့္လိုက္ရင္ပါသြားမွာေၾကာက္ရျပန္တယ္။ အခန္႔မသင့္လို႔ ကိုယ္မရွိတုန္း computer / phone ကို format ခ်လိုက္ရင္ ၊ ပ်က္စီးသြားရင္  ျပန္ေတာ့ရႏိုင္ေပမယ့္ စိတ္မခ်ရတဲ့ အေနအထားျဖစ္ေနေတာ့ ဒီလို hardware wallet ေလးေတြကို အသံုးျပဳဖို႔အတြက္အေၾကာင္းဖန္လာပါတယ္ ။ ဒီ device ေလးေတြက ေငြေပးေခ်မႈေတြ လက္ခံရယူမႈေတြကို computer နဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္ျပီးအသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ Virus Immune system ေတြပါတဲ့အတြက္လဲ virus ေတြနဲ႔ ၀င္ေရာက္ တိုက္ခိုက္ ခိုးယူျခင္းမွ ကာကြယ္ ထားပါတယ္။ ေစ်းႏႈန္းေတြလဲ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတဲ့အတြက္ ၀ယ္ယူ လိုတဲ့ ေစ်းႏႈန္းနဲ႔အမ်ိဳးအစားကို ေရြးခ်ယ္ျပီး online store ေတြကေနမွာယူျပီး သံုးစြဲရပါမယ္။ အသံုးျပဳေနရင္းနဲ႔ မီးအားေၾကာင့္ပဲျဖစ္ျဖစ္ ၊ လြတ္က်လို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ၊ တက္နင္းမိလို႔ပဲျဖစ္ျဖစ္ ပ်က္စီးသြားရင္ေတာ့ ကိုယ့္ပိုင္ဆိုင္မႈဟာ ခဏေလးနဲ႔ ေလထဲမွာတင္ေပ်ာက္သြားမွာပါ။

Paper Wallet - ကြ်န္ေတာ္တို႔ ပိုင္ဆိုင္တဲ့ bitcoin ကိုေစ်းအေပါဆံုးနဲ႔ အသက္သာဆံုး သိမ္းလို႔ရတဲ့ wallet လို႔ေျပာရင္မမွားပါဘူး။ Paper wallet လို႔ေခၚတဲ့အတိုင္း ကိုယ္ပိုင္ဆိုင္တဲ့ Bitcoin ေတြကို စာရြက္ေလးတစ္ရြက္ေပၚမွာပဲ သိမ္းဆည္းထား လို႔ရပါတယ္။ သူ႔ရဲ႕ အေကာင္းဆံုးအားသာခ်က္ကေတာ့ ဘယ္လို Cyber attack မ်ိဳး ၊ hardware ပ်က္စီးမႈမ်ိဳးေၾကာင့္ မွဆံုးရံႈးစရာမရွိေတာ့ပါဘူး ။ Paper Wallet လုပ္ဖို႔ service ေပးထားတဲ့ bitcoin wallet site ေတြအမ်ားအျပားရွိပါတယ္။ အဲဒီလို site ေတြမွာသြားျပီးေတာ့ Paper wallet တစ္ခု Generate လုပ္လိုက္ရင္ ကိုယ့္အတြက္ Bitcoin address နဲ႔ QR code ႏွစ္ခုပါတဲ့ paper sheet တစ္ေစာင္ရပါလိမ့္မယ္ ။ Print ထုတ္ယူျပီး သိမ္းဆည္းထားလို႔ရပါတယ္။ တစ္ခုက Pulblic address ပါ ၊ ကိုယ့္ဆီကို Bitcoin လက္ခံဖို႔ လိပ္စာပါ ။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ့ Private key အျဖစ္နဲ႔ wallet ထဲက bitcoin ကို ေပးေခ်တဲ့အေနနဲ႔ အသံုးျပဳဖို႔ပါ ။ လူၾကိဳက္မ်ားတဲ့ wallet အမ်ိဳးအစားတစ္ခု ျဖစ္သလို ေစ်းေပါေပါနဲ႔ ရျပီး ပ်က္ဆီးဆံုးရံႈးမႈလည္းနည္းတဲ့ Wallet အမ်ိဳးအစားဆိုရင္မမွားပါဘူး။

**** ဒီေလာက္ဆိုရင္ bitcoin wallet ေတြအေၾကာင္းနဲ႔ ကိုယ္သံုးတဲ့ wallet ရဲ႕ အားနည္းခ်က္ အားသာခ်က္ေတြကို နည္းနည္းပါးပါးေတာ့ တီးမိ ေခါက္မိမယ္ ထင္ပါတယ္ ခင္ဗ်ာ ။ အားလံုးပဲ အဆင္ေျပၾကပါေစခင္ဗ်ာ ။ ****ဆရာ တစ္ေယာက္မဟုတ္တဲ့ အတြက္ လိုအပ္ခ်က္ေတြရွိခဲ့ရင္လဲ သီးခံျပီး ဖတ္ေပးၾကပါခင္ဗ်ာ ။

JR.